Uzrok nastanka insulinske rezistencije povezan je sa nezdravim načinom života, konzumiranjem brze hrane , nedovoljnom fizičkom aktivnosti, stresom, jednostavno upražnjavanjem užurbanog savremenog stila života.
Jedna od značajnih uloga insulina (luči ga pankreas) je stimulacija prelaska šećera (glikoze) iz krvi u ćelije, gde se isti metaboliše i koristi kao izvor energije. Insulinska rezistencija je stanje kada uobičajene koncentracije insulina više na obezbeđuju uslove za prelazak šećera iz krvi u ćelije, zbog čega se nivo glikoze u krvi postepeno povećava. Tada pankreas proizvodi više insulina. Upravo ta neosetljivost na insulin i nemogućnost da šećer ulazi u ćelije se naziva insulinska rezistencija. Jasno je da tako povišen režim lučenja insulina, pankreas ne može da izdrži, pa se posle izvesnog broja godina sposobnost pankreasa da luči insulin polako iscrpljuje, i tada su prisutni stabilno povišeni nivoi šećera u krvi. Veoma je bitno imati na umu da svi ovi poremećaji u početnoj fazi ostaju dugo prikriveni, bez jasnih simptoma, a bolest sve to vreme sve više napreduje. Zbog toga je od izuzetnog značaja pravovremeno ispitivanje i utvrđivanje stanja povišene insulinske retistencije u ranoj prikrivenoj fazi razvoja bolesti. Tada se preduzimaju odgovarajući higijensko-dijetetski ili/i drugi oblici terapijskih postupaka, koji su bitno efikasniji u početnim fazama, nego u podmaklijim stadijumima bolesti.
Zbog izuzetnog dijagnostičkog značaja procene insulinske rezistencije, savremena laboratorijska dijagnostika je razvila nekoliko matematičkih modela koji indirektno ispituju insulinsku rezistenciju na osnovu izmerenih koncentracija insulina i glikoze iz istog uzorka krvi
Najjednostavniji, ali svakako ne i najpouzdaniji indeks za procenu insulinske rezistencije je izračunavanje HOMA-IR indeksa. S obzirom da se HOMA-IR izračunava na osnovu analize samo jednog uzorka krvi, široko se može primenjivati kao skrining test kod ispitanika iznad 40 godina života (može I kod mlađih gojaznih osoba), osoba sa povišenim rizikom za razvoj šećerne bolesti, kardiovaskularnih oboljenja, ali isto tako i kod bolesnika sa T2DM u cilju praćenja efikasnosti preduzetih terapijskih procedura.
Na raspolaganju su i indeksi procene insulinske rezistencije koji se izračunavaju na osnovu koncentracija glikoze i insulina dobijenih iz više uzoraka krvi u toku OGT testa (0min, 30min, 60min, 90min,120min) . Imajući u vidu karakteristike ovog testa (opterećenje glikozom i odgovor glikoregulatornog sistema u funkciji vremena na hiperglikemijski stres), izračunati indeks insulinske rezistencije je bitno pouzdaniji u odnosu na prethodno navedeni. Indeks insulinske rezistencije izračunat u okviru OGT testa, za razliku od HOMA-IR koji pretežno procenjuje hepatičku rezistenciju, određuje ukupnu insulinsku rezisteciju.
Takođe, na osnovu većeg broj određivnja glikoze i insulina (4,5) utoku OGT testa izračunavaju se insulinogeni index, index dispozicije, koji definišu sekretornu sposobnost insularnog aparata i efikasnost glikoregulacije. Ovi parametri bliže procenjuju funkcionalnost glikoregulacije, naročito u početnim (klinički nemim) fazama poremećaja aktivnosti složenog glikoregulatornog sistema.
Pripemio: prof.dr Nikola Ćurić
Komentar