Evropska nedelja prevencije raka grlića materice se obeležava od 18. do 24. januara 2021. godine u cilju podizanja svesti žena o raku grlića materice i načinima prevencije.
Osnovna poruka svim ženama je da je rak grlića materice maligna bolest koja se može sprečiti. „BOLJE SPREČITI, NEGO LEČITI – REDOVNOM KONTROLOM POBEDIĆEMO KARCINOM GRLIĆA MATERICE” je slogan 15. Evropske nedelje prevencije raka grlića materice koji pokreće žene da razmišljaju o svom reproduktivnom zdravlju, i da u toku godine odvoje dan kada će posetiti svog lekara i iskoristiti neki od dostupnih preventivnih pregleda.
Prema epidemiološkim podacima Svetske Zdravstvene Organizacije /SZO/, u svetu prosečna stopa obolevanja od raka grlića materice iznosi 14/100000 žena, odnosno stopa umiranja 6,8/100000. Podaci za Srbiju su nažalost poražavajući. Broj obolelih žena od karcinoma grlića materice za jednu godinu prosečno iznosi 23,8/100000 odnosno 7,7/100000 posmatrano kroz stopu umiranja od ove bolesti. U Evropi vodeća zemlja po broju broju obolelih i umrlih žena trenutno zauzima Ruminija, a Srbija je na trećem mestu po broju obolelih, odnosno na četvrtom neslavnom mestu po broju umrlih žena od raka grlića materice. Ako se posmatra učestalost cervikalnog karcinoma u odnosu na maligne bolesti drugih organa kod žena, rak grlića materice se nalazi odmah iza raka dojke i raka pluća.
OVO SU ALARMANTNI PODACI.
Poznato je da je najbolji vid lečenja malignih bolesti njihova prevencija, odnosno preduzimanje svih mera da se maligna bolest ne razvije, odsnosno što ranije dijagnostikuje kada se može u većini slučajeva i izlečiti. Grlić materice je lako dostupan pregledu i u većini slučajeva se može postaviti rana i brza dijagnoza priprode promene koja se uoči prilikom pregleda grlića materice. Naravno, pod uslovom da se žena redovno javlja na ginekološke pregleda, a to znači jednom u godini dana i nikako ređe od jednog pregleda u 2-3 godine.
Rak grlića materice u najvećem broju slučajeva se razvija kroz dugi niz godina, preko nekoliko stepena unutarepitelijalnih promena benignih (dobroćudnih) karakteristika pa se može reći da od početne promene najnižeg stepena /CIN 1, cervikalna intraepitelna neoplazija prvog stepena) do razvoja invazivnog raka grlića materice obično prolazi 8-10 godina. Dokazana je direktna povezanost promena u grliću materice sa infekcijom Humanim papiloma virusima (HPV) visokog onkogenog potencija ( najčešće tipovi 16,18,31,33) i u preko 98% pregledanih uzorka tkiva grlića materice kod kojih je postavljena dijagnoza planocelularnog karcinoma je potvrđen pozitivan nalaz na prisustvo pomenutih virusa.
Uzimanjem PAPA brisa, kao skrining metode za ranu detekciju promena na grliću materice, tokom redovnih ginekoloških pregleda, mogu se pravovremeno otrkiti promene u epitelu grlića materice koje se uspešno leče i na taj način sprečiti razvoj raka grlića materice.
Najčešći simptomi raka grlića materice su neuredna krvarenja ili krvarenje u menopuazi, pogotovo krvarenje koje se javlja nakon seksualnog odnosa ili većeg fizičkog naprezanja. Krvarenje može da bude jedini simptom ili se javlja udružen sa drugim simptomima kao što su bolovi u donjem delu trbuha, bolovi u krstima, slabost, malaksalost, gubitak na težini, pojava sekrete iz vagine koji je neprijatnog mirisa. Ako se javi jedan ili više nabrojanih znakova koji ukazuju na mogućnost postojanja bolesti, potrebno je da se pacijentkinja odmah javi svom ginekologu.
Na osnovu detaljnog ginekološkog pregleda, pregleda razmaza PAPA brisa kao i patohistološke analize tkiva grlića materice koji se dobija biopsijom i endocervikalnom kiretažom, može se postaviti dijagnoza raka grlića materice.
Kada se postavi dijagnoza karcinoma grlića materice tada se koristi klasifikacija bolesti u četiri stadijuma (FIGO klasifikacija). Prvi stadijum i IIA stadijum se leče operativnim putem, a svi ostali stadijumi (IIb-IV) primenom zračne terapije i/ili hemioterapije (kod udaljenih metastaza u jetri i limfnim čvorovima vrata). Nekada se i IV stadijum bolesti, u slučajevima kada se rak grlića širi isključivo na mokraćnu bešiku i /ili debelo crevo, a pri tome nisu zahvaćene ostale okolne strukture, preduzima opsežno operativno lečenje, naravno sa mnogo lošijom prognozom u odnosu na preživljavanje pacijentkinja, poredeći ih sa nižim stadijumima bolesti.
Ginekolozi Srbije, pogotovo oni koji se bave lečenjem raka grlića materice se zalažu da se i u Srbiji kao što je slučaj u većini Evropskih zemalja, uvede obavezan skrining program u cilju prevencije raka grlića materice koji bi imao za cilj da kroz duži vremenski period smanji broj novoobolelih žena, a samim tim i učestalost njihovog umiranja. Ovaj program bi se sastojao do redovnog pozivanja žena određene životne dobi (obično od 25 do 60 godina starosti) na ginekološke preglede gde bi im se uzimao PAPA bris. Nažalost, do sada obavezan skrining program u našojh zemlji nije uveden.
Stoga, APELUJEMO na sve žene koje su seksualno aktivne, da obavezno dođu jednom godišnje na pregled kod svog ginekologa i na taj način spreče razvoj bolesti od koje se , nažalost i umire.
Autor teksta:
Prim.dr sci med. Dejan Ninčić
specijalista ginekologije i akušerstva
Poliklinika Eurolab Novi Sad